Ngôi nhà cổ 100 năm của “đại ca” Tư Mắt: Di sản kiến trúc Sài Gòn xưa
Ngôi nhà cổ 100 năm của “đại ca” Tư Mắt: Di sản kiến trúc Sài Gòn xưa
Ngôi nhà cổ 100 năm tuổi ở Tân Bình, TP.HCM, từng thuộc về “đại ca giang hồ” Tư Mắt, nổi bật với kiến trúc Đông – Tây độc đáo, không gian tâm linh hiếm có và sự bền bỉ qua thời gian.
Lịch sử và dấu ấn của “đại ca” Tư Mắt
Ẩn mình trong con hẻm nhỏ trên đường Trần Văn Hoàng, quận Tân Bình, ngôi nhà cổ hơn một thế kỷ từng là nơi sinh sống của ông Nguyễn Văn Trước, được giới giang hồ Sài Gòn xưa biết đến với biệt danh “Tư Mắt”. Là trùm giang hồ trượng nghĩa đầu thế kỷ 20, ông từng sở hữu tiệm hớt tóc nổi tiếng tại đường Trần Hưng Đạo, quận 5, vang danh khắp Nam Kỳ lục tỉnh.
Đến năm 50 tuổi, Tư Mắt từ bỏ giang hồ, chọn làm công quả tại chùa Giác Lâm, quận Tân Bình, như một cách chuộc lỗi cho quá khứ. Sau khi qua đời, ông để lại ngôi nhà độc đáo này cho gia đình, trở thành di sản lưu giữ cả câu chuyện cuộc đời và tinh thần tâm linh của ông.
Ngôi nhà không chỉ là nơi ở mà còn là chứng nhân cho một giai đoạn lịch sử đầy biến động của Sài Gòn. Với lối kiến trúc đặc biệt, công trình này thu hút sự chú ý của những ai yêu thích di sản văn hóa đô thị.
Câu chuyện về Tư Mắt và ngôi nhà cổ được ghi lại trong sách Hảo hán Sài Gòn – Dân chơi Bến Nghé của Thượng Hồng, khắc họa hình ảnh một nhân vật giang hồ đầy màu sắc nhưng cũng giàu nhân nghĩa.
Kiến trúc Đông – Tây giao thoa
Xây dựng vào năm 1925, ngôi nhà mang phong cách tân cổ điển, hòa quyện giữa kiến trúc Đông Dương và châu Âu. Với diện tích khoảng 200m², công trình được thiết kế hình vuông, bao quanh bởi hành lang cột bê tông cốt thép kiểu Pháp. Mặt tiền nổi bật với hàng cột, phù điêu và dòng chữ “Nguyễn Bửu Long” cùng biểu tượng “Thiên Nhãn” của đạo Cao Đài.
Ba cửa chính mặt trước làm bằng gỗ, ốp kính song sắt theo kiểu mái vòm châu Âu, trong khi các mặt khác có thiết kế tương tự nhưng chỉ một cửa ra vào. Nội thất bên trong vẫn giữ nguyên nét cổ kính, với phòng khách rộng lớn, bộ bàn ghế cẩn xà cừ và các họa tiết trang trí tường tinh xảo từ thời xưa.
Trần nhà được tạo hình nghệ thuật, với các nét vẽ hoa văn vẫn rõ nét sau 100 năm. Hai phòng ngủ phía sau phòng khách được dẫn lối bởi cửa buồng gỗ chạm khắc họa tiết, mang đậm phong cách Đông Dương.
Ông Trần Trọng Hiền, cháu đời thứ tư của Tư Mắt, cho biết ngôi nhà chưa từng trải qua sửa chữa lớn, chỉ phủ rêu phong tự nhiên do thời gian. Sự bền bỉ này là minh chứng cho chất lượng xây dựng vượt trội của công trình.
Không gian tâm linh hiếm có
Điểm độc đáo nhất của ngôi nhà nằm ở tầng thượng, nơi được xây dựng mô phỏng Thánh thất Cao Đài. Trung tâm là bát quái đài thờ Thiên Nhãn và Ngọc Hoàng Thượng Đế, với 4 trụ cột chạm khắc rồng uốn lượn. Bao quanh là cụm thờ Hộ Pháp và Thiên Phong Đường dành cho các chức sắc đạo Cao Đài.
Khu vực tầng một từng được dùng để thờ cúng và hành lễ trong các dịp quan trọng của đạo Cao Đài. Bát quái đài tại đây có 8 góc cân đối, với 3 cửa gỗ hướng mặt tiền, lưu giữ biểu tượng tâm linh đặc trưng. Lan can tầng một bằng bê tông cốt thép, chạm khắc hình rồng cưỡi mây, tăng thêm vẻ uy nghiêm.
Không gian tâm linh này là nét hiếm có, có lẽ duy nhất tại TP.HCM, phản ánh niềm tin sâu sắc của Tư Mắt vào đạo Cao Đài sau khi từ bỏ giang hồ. Nó cũng góp phần tạo nên giá trị văn hóa đặc biệt cho ngôi nhà.
Sự kết hợp giữa kiến trúc thế tục và không gian tâm linh khiến ngôi nhà không chỉ là một công trình xây dựng mà còn là di sản văn hóa, lưu giữ tinh thần Sài Gòn xưa.
Di sản giữa lòng Sài Gòn hiện đại
Ngôi nhà cổ của Tư Mắt là minh chứng sống động cho sự giao thoa văn hóa Đông – Tây trong kiến trúc Sài Gòn đầu thế kỷ 20. Dù nằm giữa đô thị hiện đại, công trình vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên vẹn, gợi nhớ một thời kỳ vàng son của thành phố.
Với giá trị lịch sử và kiến trúc độc đáo, ngôi nhà thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu và người yêu di sản. Nó không chỉ kể câu chuyện về cuộc đời Tư Mắt mà còn phản ánh sự phát triển của Sài Gòn qua các thời kỳ.
Ông Trần Trọng Hiền chia sẻ, gia đình vẫn duy trì ngôi nhà như một cách gìn giữ di sản tổ tiên. Dù chưa được trùng tu, công trình vẫn vững chãi, là niềm tự hào của dòng họ và cộng đồng địa phương.
Ngôi nhà cổ này không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một câu chuyện sống động, kết nối quá khứ với hiện tại, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa của Sài Gòn.